“Hoe was je duik, nog wat gezien?” Niet zelden is het antwoord dan: ”Ja leuk, we hebben veel kreeften, wat noordzeekrabben en visjes gezien en was dat nou een schol?… Alleen als Ton Klerks aan de beurt is hoor je: ”We zagen eieren van de gestippelde dieseltreinworm, stenen vol vliescelmosdiertjes en moesten ons een weg banen door de Amerikaanse langlob-ribkwallen. En ook nog…” Maar kijk niet op als tijdens de volgende debriefing de duikers een lange lijst aan specifieke waarnemingen opsommen want er heeft onlangs een nieuwe lichting amateur onderwaterbiologen zijn brevet gehaald. Een terugblik!
Een aantal leden wilde toch graag wat meer weten over wat ze onderwater zoal tegenkomen. Want ook duikers die al langer duiken, zien nog wel eens onderwaterfauna voor flora aan. Die anemoon waar Nemo in zwemt, heeft wel een plantennaam maar is toch echt een dier en ook die op wier lijkende begroeiing blijken allemaal diertjes te zijn. Tijd dus voor een specialty onderwaterbiologie. Binnen onze gelederen hebben wij een zeer goed ingevoerde amateur-bioloog die ook nog eens veel beeldmateriaal heeft en er graag over verteld. Zijn naam werd al genoemd: Ton Klerks. Ton ging de uitdaging aan en stelde een gevarieerd programma van theorie- en praktijklessen samen om de leden op te leiden tot beginnende onderwaterbiologen. De cursus bestaat uit drie theorieavonden en een praktijkdag.
Classificeren
Na een gastvrije ontvangst met koffie, zelfgebakken cake en koeken beginnen de theorieavonden in de grote ruimte boven Ton’s werkplaats. We starten onder andere met uitleg over het classificeren van het dierenrijk, met name toegespitst op het onderwaterleven. Hieraan was meteen een oefening verbonden waarbij foto’s van verschillende dieren in de juiste klasse ingedeeld moesten worden. Dat lijkt vrij simpel, maar valt toch best tegen. Daarnaast gaat Ton uitgebreid in op de factoren die van invloed zijn op het wel of niet voorkomen van bepaalde soorten. Met deze kennis wordt het makkelijker om bepaalde soorten te vinden op basis van wat ze eten, waar ze voortplanten of op welke plaatsen ze zich graag vestigen.
En heb je dan iets gevonden dan is het wel fijn om te weten welke soort het dan precies is. Er blijken bijvoorbeeld wel heel erg veel verschillende soorten krabben te leven in het Nederlandse water. Een determinatieoefening is daarom onderdeel van het programma. De volgende duik heb je dus niet zomaar ‘een krab’ gezien, maar kun je determineren welke krab je precies hebt gezien. Is het de penseelkrab of het harige porseleinkrabbetje, of toch een jonge strandkrab?
De oefeningen en presentaties worden onderbroken door een korte borrelpauze waarna nog even verder gezwoegd wordt op het uit elkaar houden van de soorten. Het is verrassend dat niet alleen beginnende duikers, maar ook ervaren duikers nog veel opsteken en zich afvragen hoe ze hier allemaal overheen gezwommen zijn.
Praktijkdag
Zaterdag 28 augustus is het tijd om het geleerde in de praktijk te brengen. Onder regenachtige omstandigheden verzamelen we op Den Osse voor de eerste duik. De buddyparen gaan te water met de opdracht om alles wat ze waarnemen op te schrijven en later te classificeren. De wind trekt behoorlijk aan dus de Grevelingen is veranderd in een golfslagbad van formaat. Helaas is hierdoor en door de enorme hoeveelheden Amerikaanse langlob-ribkwalletjes (ja daar zijn ze weer!) het zicht niet optimaal. Gelukkig valt er toch nog meer dan voldoende leven te noteren.
Na een uur staan de duikers weer op het droge en wordt er snel omgekleed om naar het volgende onderdeel op het programma te rijden. Inmiddels is de zon tevoorschijn gekomen. We lunchen snel op de parkeerplaats bij het watersnoodmuseum in Ouwerkerk om vervolgens naar de waterkant te gaan voor het stenenkeren. In de getijdenzone begint een zoektocht naar leven dat specifiek in dit deel van het water voorkomt. Geen steen blijft onberoerd tijdens de jacht op krabbetjes, anemonen en garnalen.
Getijdenpoelen
Een klein stukje verderop zijn een aantal kunstmatige getijdenpoelen gecreëerd waarin goed te zien is wat er allemaal in deze zone leeft. De betonnen bakken vormen een geschikt substraat voor anemonen. hydropoliepen, wier en tweekleppigen als oesters. Daartussen zwemt allerlei klein leven rond als dikkopjes, garnaaltjes, krabbetjes en vlokreeftjes. Ton vist een aantal van deze dieren uit de bak om ze in het draagbare aquarium beter te kunnen bekijken. Na de nodige uitleg wordt alles weer teruggezet. Ineens zien we een mini-anemoontje in de bak dat er eerder niet was. Ton vertelt dat sommige anemonen levendbarend zijn en dat deze uit de grotere paardeanemoon kan zijn gekomen. Tijdens het terugzetten heeft de grote paardeanemoon zich aan Tons hand vastgezet en als hij hem wil afschudden in het water perst de anemoon spontaan al zijn jongen uit. Piepkleine kopietjes van de ouder dwarrelen door het water. Bijzonder om van deze geboorte getuige te zijn!
We rijden terug naar Den Osse voor de tweede duik. Nu is de opdracht om in een specifieke zone op zoek te gaan naar de verschillende soorten die daar leven en te letten op de biotische en abiotische factoren. De zones zijn 10-15 meter, 5-6 meter, de reefballs en de wierzone. Door het slechte zicht en de flinke golfslag, vervalt de laatste optie en gaan er twee buddyparen naar een meter of 5-6. Er worden weer de nodige waarnemingen gedaan en enthousiast komt iedereen boven. De lijst voor de nabespreking op dinsdagavond groeit gestaag. Bij Even Pause sluiten we deze intensieve en gezellige dag af. Met een smakelijke maaltijd.
Favoriet zeedier
Alweer de laatste avond van de cursus. Iedereen heeft een presentatie voorbereid, maar eerst starten we met de nabeschouwing van de duiken en het stenenkeren op zaterdag. Het classificeren van alle waarnemingen tijdens de duiken gaat al een stuk vlotter dan op de eerste avond. Toch veel geleerd! Vervolgens presenteren de deelnemers hun favoriete zeedier. Van anemoonvisje, tot haringhaai en van spookkreeftje tot zeeschildpad, het komt allemaal voorbij. Zelfs de Japanse kruiswal die niet bepaald favoriet is door een pijnlijke ervaring, maar als exoot wel interessant is, siert het scherm. Mooi is hij wel! Over alle gepresenteerde dieren worden nieuwe wetenswaardigheden geleerd. Een leuke manier om je kennis te verruimen.
De cursus wordt bekroond met een brevet en certificaat. Marjolein heeft als aandenken hele leuke stenen geschilderd. Iedereen kijkt enthousiast terug op zijn deelname. Ton, complimenten voor de uitgebreide en interessante lessen en Marjolein bedankt voor de goede verzorging. Het was super, volgend jaar weer. En de debriefings na de duik zullen in het vervolg een stuk langer worden!