fbpx

De specialty onderwaterbiologie: als je van het onderwaterleven én spelletjes houdt

De specialty onderwaterbiologie: als je van het onderwaterleven én spelletjes houdt

Na het succes van de vorige specialty onderwaterbiologie is er ook dit jaar weer een lichting nieuwe amateur onderwaterbiologen opgeleid. Judith Vleer geeft aan de hand van bekende spelletjes een inkijkje in wat deze specialty inhoudt.

‘Wie is het?’

Binnen de vereniging worden er de nodige duiken gemaakt en vele leden zijn al jaren lid. En toch.. Als je dan vraagt wat er onderwater is gespot, vervallen we verrassend vaak in algemeenheden: kreeften, krabben, kwallen en een wat grotere vis.
Maar wat voor vis was dat dan? “Nou ehm… eentje van ongeveer 15 centimeter, beetje zwart-bruin, met twee rugvinnen….” Maar wat het nou precies was? Je zou er zomaar een spelletje ‘wie is het?’ van kunnen maken: de wat beter ingevoerde amateurbiologen onder ons stellen net zoveel vragen totdat er eigenlijk nog maar één optie over blijft. Vaak wordt het diertje dan nog even opgezocht via Google Images: “Kijk. Een zwarte grondel. Die bedoelde je toch?” Ja, die bedoelde ik dus….
Weinig verrassend dus, dat toen gevraagd werd wie geïnteresseerd was in de specialty onderwaterbiologie, zich best een grote groep aanmeldde. Ja, dat het een vis is weten we allemaal wel. Blijkbaar willen we óók allemaal weten wat voor soort vis het dan precies is en het spelletje ‘wie is het?’ kunnen winnen.

 

‘Ik weet er alles van’

Voor het verzorgen van deze specialty onderwaterbiologie, bestaande uit 3 theorieavonden en één praktijkdag, zetten wij onze WildCard in: Ton Klerks. Als hij mee zou doen aan ‘ik weet er alles van’, zou hij vast voor het onderwerp onderwaterbiologie kiezen…
Altijd al geïnteresseerd in het (onderwater)leven en hoe dat eigenlijk allemaal werkt en heet (inclusief Latijnse namen), kun je hem eigenlijk geen ‘amateurbioloog’ meer noemen. Daarnaast is hij ook nog eens fervent onderwaterfotograaf. Dus alles wat hij vertelt, kan hij ook nog eens illustreren met de meest geweldige (soms zelfs prijswinnende) foto’s.

‘Trivial Pursuit’ en ‘kwartet’

Het blijft een vereniging, dus de theorieavonden beginnen met een sociaal aspect: samen koffie drinken en bijkletsen onder het genot van de door Marjolein nog die middag vers gebakken cake. Al snel blijkt het dan tijd om met de les te beginnen en verhuizen we naar boven, naar de grote ruimte boven Ton’s werkplaats. Daar is een gezellig opstelling met (soms iets té) comfortabele banken gecreëerd. Het middelpunt van de aandacht is het grote scherm waar Ton de presentatie heeft klaargezet. Aan de hand daarvan zal hij ons tijdens de eerste twee theorieavonden meenemen in de wondere wereld van het onderwaterleven.

Maar dan blijkt dat we helemaal niet meteen het diepe in duiken en meteen over het onderwaterleven gaan leren…..
Nee, we moeten eerst terug naar de basis. Het wordt bijna een spelletje Trivial Pursuit (of Triviant), zoveel categorieën komen er aan bod. Wat is bijvoorbeeld een ecosysteem en wat een biotoop? We leren de verschillen tussen abiotische factoren en biotische factoren; Wat is het verschil tussen planten en wieren? En is het eigenlijk wel een plant of wier en niet ‘stiekem’ toch een dier? En in hoeveel verschillende klassen/soorten kun je dieren dan eigenlijk indelen? Aan de hand van een uitgebreide presentatie met veel mooie foto’s navigeert Ton ons door deze eigenlijk best pittige kost. Want al snel blijkt dat we met zijn allen misschien nóg iets minder wisten over (onderwater)biologie dan we van te voren dachten. Maar goed, dat is natuurlijk ook precies waarvoor we met zijn allen gekomen zijn: om te leren!
Gelukkig is er tussendoor tijd voor een pauze met een lekker hapje en drankje én mogen we ook oefenen. Aan de hand van foto’s proberen dieren in de juiste klasse indelen of met behulp van een determinatietabel proberen te achterhalen wélke krab je dan precies gezien hebt. Dat blijkt nog niet zo heel gemakkelijk te zijn, maar wel heel leuk en leerzaam. Het is bijna net als een potje kwartetten: “Mag ik van jou, van de categorie neteldieren, de oorkwal en van de categorie krabben, de penseelkrab”?

 

 

‘Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet’

Leuk natuurlijk, onderwaterleven indelen en herkennen aan de hand van foto’s, maar het is natuurlijk wel de bedoeling dat we dit straks onderwater toe kunnen passen. Daarom staat er op zaterdag 13 mei een praktijkdag gepland bij Dreischor. De weergoden hebben besloten mee te werken en het blijkt een stralende dag te worden.
Nadat iedereen zich bij de campers van Ton & Marjolein en Saar & Léon heeft gemeld én voorzien is van een lekkere bak koffie met wat lekkers, informeert Ton ons over de planning van vandaag: 2 duiken bij Dreischor en een bezoekje aan de getijdenbakken bij Ouwerkerk.
Voor de eerste duik krijgen de buddyparen de opdracht om tijdens de duik goed om zich heen te kijken. Tijdens het oppervlakte interval tussen de twee duiken in, moeten ze dan proberen om alles wat ze gezien hebben te noteren én te classificeren. Dat blijkt nog niet mee te vallen en er ontstaat een hoop hilariteit én een run op de meegebrachte biologieboeken. Toch nog maar even checken hoe het gespotte diertje ook weer precies heet en of het nou een weekdier of toch weer een neteldier is… Echt alles wat onderwater aangetroffen wordt, wordt vermeld op de lijsten. Zélfs de eenzame loodpocket die Léon en zijn buddy mee terug naar de oppervlakte brengen.

Na het invullen van de lijsten en een lunchpauze is het dan tijd voor de tweede duik. Tijdens deze duik worden de (gewijzigde) buddyparen ingedeeld om op een bepaalde diepte te duiken en daar goed rond te kijken. We spelen ‘ik zie, ik zie, wat jij niet ziet’. Na de duik noteren de buddyparen wat zij tijdens hun duik gezien hebben. Ton bundelt deze informatie en laat ons tijdens de laatste theorieavond zien wat de verschillen in onderwaterleven zijn op de verschillende dieptes.

 

‘Raad het plaatje’

Nadat iedereen weer omgekleed is, vertrekken we naar het Watersnoodmuseum in Ouwerkerk. Daar, langs de Oosterschelde, staan namelijk de getijdebakken. Dit zijn kunstmatige getijdenpoelen; betonnen bakken die bij vloed volledig onder water staan en bij eb weer tevoorschijn te komen. In deze bakken treffen we allerlei kleine diertjes aan die Ton uit de bak vist en even overzet in zijn draagbare aquarium. Zo kunnen we ze beter bekijken. Onze determinatievaardigheden worden meteen op de proef gesteld want we hebben een slakje gevonden. Maar, welk slakje is het nu precies? De slakkenkaart en Google worden enthousiast geraadpleegd. Er ontstaat een verhitte discussie over wat voor soort slakje het nu precies is. Een aantal duikers is ervan overtuigd dat ze het weten. Maar Ton schudt glimlachend zijn hoofd. Nee jongens, het is toch écht een ruwe wratslak
Discussie geslecht, vertrekken we naar Even Pause om samen de dag af te sluiten met een lekkere maaltijd.

 

‘Ik ga onderwater en ik neem mee….’

Meteen de dinsdag erna staat de laatste theorieavond van de specialty onderwaterbiologie op het programma. De avond waar sommigen van ons zich misschien nog wel het meest zenuwachtig over gemaakt hebben. Nadat Ton de resultaten van het spelletje ‘ik zie, ik zie, wat jij niet ziet’ van duik nummer 2 met ons heeft gedeeld, moeten we een spreekbeurt geven over ons favoriete zeedier. Nou ja, ‘favoriete’ is een groot woord.. Zo komen onder andere de sepia, de zeekomkommer en de oorkwal voorbij…
Door de spreekbeurten leren we toch weer interessante en soms onverwachte dingen over dieren die we regelmatig tegen (hopen te) komen tijdens onze duiken.
Aan het eind van de avond spelen we het laatste spelletje van de cursus: ‘ik ga onderwater en ik neem mee…’ mijn brevet/certificaat voor de specialty onderwaterbiologie!

Dank aan Ton en Marjolein bedankt voor de verzorging van en tijdens de cursus! Het was zeer geslaagd en we gaan met zijn allen vaker het spelletje ‘wie is het?’ winnen. Als het überhaupt nog nodig is om het te spelen…

 

Op slakkenjacht met Peter van Bragt

Ruwe wratslak

Tijdens zijn vakantie gaat Ton op slakkenjacht met Peter van Bragt om de net ontdekte ruwe wratslak te vinden. Zal het hen lukken deze te vinden en op de gevoelige plaat vast te leggen?

Tijdens de eerste dagen van mijn vakantie kreeg ik van Marjolein de gelegenheid enkele dagen te gaan duiken. Ik weet natuurlijk ook wel dat het was om van het gezeur af te zijn, maar voor mij toch een mooi begin van de vakantie. De eerste duik maakte ik met Martin bij Zoetersbout op zondagochtend 21 juni. We gingen na de kentering te water en troffen helaas slecht zicht. Maar dat mocht de pret niet drukken. We begonnen rustig aan de afdaling want de oortjes van Martin sputterden wat tegen. Eerst een stukje op 3 meter en langzaamaan wat dieper tot zo’n 7,5 meter. Onderweg speurden we de bodem af naar mooie dingen. Behalve wat bruine plooislakken was het niet zoveel, maar op het keerpunt in de duik spotte Martin een mooie grote Satijnslak.

Satijnslak
Satijnslak | Jorunna tomentosa | ca. 5 cm

Op de terugweg kwamen we nog wat sepiarekken tegen, maar die waren zo erg begroeid dat een eventueel zeepaardje zijn staart er niet eens aan vast zou kunnen maken. Die hebben we dan ook niet gezien. Na een uurtje kwamen we weer netjes bij de trap bovenwater waar Marjolein heerlijk in het zonnetje zat te wachten. Onder het genot van een lekker bakkie koffie kletsen we nog wat na. Daarna vertrekt Martin richting huis en wij naar Zierikzee waar we hadden afgesproken met Zeenaaktslakkoloog Peter van Bragt. Voor enkelen van de vereniging bekend van de onderwaterbiologie- en zeenaaktslakkencursussen.

Midzomernachtduik

Tijdens de BBQ besloten Peter en ik dat de eerste duik maar een midzomernachtduik moest worden bij de Zeelandbrug. Het tij was goed, het weer ook alleen had de wind wat minder gekund. Als we rond half 10 bij de brug aankomen is het daar een drukte van jewelste. Niet dus. Geen enkele duiker te bekennen en we hebben het rijk voor ons alleen maar ja het was tenslotte ook vaderdag. Qua stroming ziet het er goed uit echter eenmaal onderwater blijkt het zicht echt waardeloos. Voor Peter geen probleem want volgens mij kent die elke steen ongeveer uit zijn hoofd. We duiken naar een meter of 13 en speuren de bodem af. Tijdens de duik die ongeveer een uur duurt vinden we geen enkele slak. Wél een tapijt van brokkelsterren en nog een mooie halfwas Sepia.

Nieuwe slakkensoort

Na de duik vullen we de tanks direct bij de automaat want morgenochtend gaan we er weer op uit. Afgelopen weken kwam er in het nieuws dat er weer een nieuwe slakkensoort in de Nederlandse wateren was gevonden de Doris ocelligera, voorlopig Nederlandse naam de Ruwe wratslak. Peter heeft er de afgelopen dagen natuurlijk druk naar gezocht en ook enkele exemplaren gevonden op diverse stekken. Onze missie voor de komende dagen was wat mij betreft dan ook: vindt de Ruwe wratslak!

Onze eerste serieuze poging begonnen wij bij duikstek Putti’s Place in Goes. De duik begint met een zandvlakte welke is overspoeld met slibanemonen in allerlei kleuren de een nog mooier dan de ander. Ook viltkokeranemonen staan parmantig tussen de slibanemonen in. Later bij het rif zien we ook veel Zeeanjelieren en de eerste Bruine plooislakeieren en ook de slakken zelf. Na 3 kwartier van alle moois te hebben genoten zag ik Peter bezig met het fotograferen van een klein takje hydropoliepen, een kaal gevreten Zeecypres.

Slibanemoon
Slibanemoon | Sagartia troglodytes
Viltkokeranemoon
Viltkokeranemoon | Cerianthus Lloydii
Slibanemoon
Slibanemoon | Sagartia troglodytes
Slibanemoon
Slibanemoon | Sagartia troglodytes

Even later wees Peter mij op datzelfde takje met iets daarin zodat ik ook mijn foto kon maken, maar waarvan? Het is zo klein. Later bleek dit een Roodgevlekte kroonslak te zijn. En neem maar van mij aan die was echt klein. De slak wordt met takje en al in een mooi potje gedaan en mag verder mee voor onderzoek. We vervolgen onze duik en dan zie ik Peter driftig met zijn lamp seinen, zou hij de Ruwe wratslak hebben gevonden? Helaas die niet maar wel een trio van Gestippelde mosdierslakjes, die zich tegoed doen aan de Spiraalmosdiertjes, ook geen straf want dat zijn toch een van de mooiste slakjes die we in Nederland hebben. Ook hier worden weer de diverse foto’s gemaakt.

Roodgevlekte kroonslak
Roodgevlekte kroonslak | Doto coronata | ca. 5 mm
Gestippelde mosdierslak
Gestippelde mosdierslak | Thecasera pennigera | ca. 30 mm | bij zijn favoriete voedsel Spiraalmosdiertje (Bugula plumosa)

Koffieboontje

We speuren verder en dan zie ik Peter druk met zijn lamp gebaren, wat heeft ie gevonden? Toch niet de Ruwe wratslak hè? Nee hoor het is totaal anders. Op het moment dat ik het bovenop de steen zie zitten, weet ik reeds wat het is een Ongevlekt koffieboontje. Ja dat is ook een slak maar dan een met een huisje. Het is een aan de Kauri’s verwante soort van ongeveer 1 a 1,5 cm welke zijn mantel over zijn schelp heentrekt.

Ongevlekt koffieboontje
Ongevlekt koffieboontje | Trivia arctica | ca. 13 mm

Slechts enkele meters verderop zie ik Peter alweer druk aan het fotograferen en al snel zie ik dat hij een grote oude oester heeft omgekeerd en daar op zie ik direct een Vlokslak zitten. Deze probeerde zich in eerste instantie natuurlijk verborgen te houden maar op gevoel had Peter de goede oester omgekeerd. Dit was dus de enige echte Verborgen vlokslak, Ja dat is echt zijn naam. Hij lijkt veel op een Kleine vlokslak maar toch net even anders en ik moet zeggen dat ik ook direct het idee had dat het deze soort was. E.e.a werd verduidelijkt door de aanwezige eisnoeren die duidelijk verschillen met die van de Kleine vlokslak Even later vind Peter nog een voor hem onbekende Mosdiersoort. Vlak daarbij vind ik een zelfde Mosdiertje en beiden mogen mee voor onderzoek.

Verborgen vlokslak
Verborgen vlokslak | Aeolidiella sanguinea | ca. 4 cm
Eisnoer verborgen vlokslak
Eisnoer verborgen vlokslak

Verborgen leven

Het laatste deel van de duik struinen we op 2 a 3 meter diepte nog wat in de rode wierzone want daar is de kans op de Ruwe wratslak het grootst. Helaas na ruim 100 minuten zit de duik er op en gaan we toch wel voldaan, de Verborgen vlokslak was nog niet eerder op deze stek aangetroffen en door mij al helemaal niet gezien, het water uit waar Marjolein op een stoel met haar boek weer op ons zat te wachten.

De Tetjes

We rijden door naar Kattendijke waar we bij vulstation de Kleine Stelle onze tanks weer vullen voor de volgende duik bij Kattendijke, de Tetjes. Eerst hebben we nog wat tijd om lekker te zitten en te genieten van het heerlijke weer maar dan blijkt dat Peter even een denkfoutje had gemaakt in omkleedtijd en tijd te water. Dus hup, hup snel omkleden en het water in want het tij wacht niet. We zwemmen rechtuit naar wat meer diepte en gaan rechtsaf met het tij mee en struinen heerlijk rond. Slakken komen we niet tegen maar wel weer veel Brokkelsterren en ondanks het slechte zicht vinden we een heel mooi veld met Zeeanjelieren.

Verder zoeken

Dan voelen we dat de kentering voorbij is en de stroming begint toe te nemen, en hoe. We blijven bodemcontact houden terwijl wij tegen het rif omhoog zwemmen met een krachtige stroming die als het ware naar beneden valt hetgeen Peter later ook uitlegde. Weer op 5 a 6 meter aangekomen is er weinig sterke stroming meer en beginnen we langzaamaan weer aan onze zoektocht naar de Ruwe wratslak. In de ondiepte vinden we weer allerlei moois waaronder ook veel paardenanemonen in rood tot groen en alles wat er tussenin zit, vele Alikruiken en een Keverslak. Na een uurtje zit ook deze duik er weer op en helaas weer zonder…

Paardenanemoon
Paardenanemoon | Actinia equina
Alikruik
Alikruik | Littorina littorea
Keverslak
Keverslak | Lepidochitona cinerea

De volgende dag breekt aan en ook de laatste duik voor nu even dan. De duikstek is de Vuilnisbelt bij Poortvliet. We zijn ruim op tijd en gaan ook ruim op tijd te water. Ondanks afgaand water zwemmen we rustig tegen de stroming in naar 12 meter diepte en struinen weer de bodem af. Ook hier weer stukken zandvlakte met slibanemonen in allerlei kleuren. Ondanks dat ik e.e.a had nagekeken blijkt de batterij van mijn camera leeg, shit… zal je altijd zien dat! Na een uurtje op diepte zijn we weer terug op 2 a 3 meter en struinen weer in de wierzone rond. Af en toe spot ik een baby Zeedonderpadje en als ik oude oesters omkeer zitten er bijna altijd Harige porseleinkrabbetjes onder, verder de gebruikelijk dingen.

Veeleisende fotograaf

We vinden wat Bruine plooislakjes met eiersnoeren en dan wordt ik weer door Peter gewenkt met de lamp. En… nee hoor weer niet, maar wel een heel mooi klein Harlekijnslakje laat zich zien. Ik spot nog een knalrood Veranderlijk steurgarnaaltje en zo speuren we verder en jawel hoor weer lichtseinen van Peter. Ik durf het bijna niet meer te hopen en dat was inderdaad ook niet nodig. Deze keer was het een heel mooi exemplaar van het Gestippelde mosdierslakje dat door Peter uitvoerig als een fotomodel op de plaat werd vastgelegd. En ik kan je vertellen het is geen gemakkelijke fotograaf, je moet wel zo op de foto zoals hij het in gedachten heeft.

Zul je altijd zien

We scharrelen rustig verder en dan zie ik een vissenkop tussen de stenen zitten en denk even na wat het is. Natuurlijk een Steenslijmvis, ook wel Blennius, maar wel een hele grote zodat ik richting Peter kijk of hij er misschien een foto van kan maken. Op het moment dat ik opkijk zie ik Peter weer met zijn lamp zwaaien maar niet zomaar, maar heel heftig. Jammer van die Blennius maar Peter moet echt wat laten zien.

De spanning is om te snijden als ik op Peter af zwem en dan vouwt hij zijn hand open en, tada… Jawel hoor hij heeft de Ruwe wratslak gevonden en een heel mooi exemplaar van ruim 3 centimeter. Nou de fotoshoot kan beginnen alleen niet voor mij want zoals ik al dacht… Shit, zal je altijd zien dat! Peter schiet zijn plaatjes en dan tikt hij mij aan en geeft me zijn camera in handen zodat ik ook zelf wat foto’s kan maken van deze nieuwe slakkensoort. Het resultaat is hieronder te zien. Missie geslaagd zou ik zo zeggen.

Ruwe wratslak
Ruwe wratslak | Doris ocelligera | ca. 3 cm

Enkele meters verder staan we bij de trap en eindigen onze laatste duik van 90 minuten met een smile van oor tot oor. En Marjolein? Die zit zoals gebruikelijk op haar stoel met een boek en ziet ons triomfantelijk aan komen lopen. Martin en Peter weer bedankt voor deze mooie duiken en graag tot de volgende.

Blauwtipje.nl

Wil je nog meer weten over alle mooie zeenaaktslakken die Nederland heeft, zet dan de Blauwtipje app op je mobiel. Daarin staan alle soorten en nog meer. De app kan je ook helpen met identificatie van de door jouw gevonden slakken. Ook op de website van Blauwtipje.nl is van alles te vinden.
Wil je meer weten over andere beestjes die je onderwater gezien hebt, kijk dan op Stichting Anemoon.
Ik zou zeggen: veel plezier tijdens het duiken en doe rustig aan zoals de zeenaaktslakken ook doen… Die zijn erg mooi dus wie weet wat ervan kan komen☺
Ton Klerks

Op de foto’s in deze blog rust copyright dus gebruik daarvan alleen in overleg met de auteur.

error: U kunt geen foto\'s downloaden