Deze keer een blog van Saar Oudenbroek over de Biologie specialty ‘neteldieren’. Een cursus onder de bezielende leiding van Peter van Bragt (Stichting Anemoon).
Biologie-specialty neteldieren
Vrijdagavond was ik door de regen aan het fietsen. Op naar het weekend? Nee, op naar de theorieavond van onze biologie-specialty Neteldieren. Samen met andere enthousiaste leden van onze Duikvereniging Sub Marine Stars laten we ons scholen in de wondere wereld van de Neteldieren. Ton is zo gastvrij geweest zijn grote bedrijfsruimte voor deze gelegenheid om te toveren tot een heus chil-honk, compleet met zes oude hangbanken. Heerlijk om ook als volwassenen eens zo te kunnen onderuitzakken op een grote zolder.
Onze biologie-goeroe
Peter van Bragt is ook deze keer onze biologie-goeroe. Peter is een kundig en enthousiast bioloog en duiker. Daarnaast is hij een docent met pre-pensioen en dat hij jaren voor de klas heeft gestaan blijkt. Peter brengt zijn verhaal zo stellig en overtuigend dat je af en toe het gevoel hebt van ‘oei dat zou ik moeten weten, maar ik heb echt geen idee’. Vooral op momenten dat hij een vraag stelt, ben ik blij dat we op een slecht verlichte zolder zitten en hij onze gezichten niet kan zien. De lezing start met een helikopterview: hydropoliepen, zeeanemonen, schijf- en steelkwallen en koraal. Oftewel, neteldieren. Er zijn meer dan 10 duizend soorten en in Nederland 135 gevestigde soorten neteldieren.
Wat zijn neteldieren?
Wat maakt een Neteldier afwijkend van andere dieren, en waaraan ontleden ze hun naam? …Uh Uh…ok zo simpel: ‘Neteldieren hebben netelcellen’: cnidocyten (cnidoblasten of nematocyten) in o.a. de buitenste laag cellen van de tentakels. De functie van de netelcellen is o.a. voedsel vangen en verdediging maar nog veel meer! De soorten variëren enorm in grootte, van microscopisch kleine parasieten tot enorme kwallen. Met prachtige namen zoals Zeepen, Zeeveer en vooral het beruchte Portugese Oorlogsschip. Ai die laatste doet me ergens aan denken!
James Bond Island
In 2017 was ik met manlief, zoon Max en Sharon op een tour bij het James Bond Island in Khao Ping Kan in Thailand. James Bond Island is bekend uit de film Goldfinger. In het echt stelt het niet veel voor, maar als toeristische trekpleister profiteert de regio er al jaren van. Je wordt in een bootje naar een eiland gevaren en daar stonden we dan met zo’n 1000 andere toeristen (veel chinezen en andere Aziaten) naar de rots op zo’n 80 meter afstand in zee te staren.
Langs de kant van het water stonden provisorische borden met een waarschuwing voor het Portugese Oorlogschip. Maar ja, Sharon en ik hadden ons echt verheugd om ook als bondmeisjes in bikini bij de beroemde rots te staan. Dus zijn we toch de zee ingegaan en naar de rots toe gezwommen. Of dat achteraf gezien verstandig is, weet ik niet. Maar in elk geval hadden we ons bondgirl-moment en nog vele andere toeristen met ons die zagen twee blonde vrouwen in bikini druipend uit het water stappen.
Martin en Marco, twee parende zeenaaktslakken
Oeps, gelukkig heeft Peter geen krijtjes in zijn hand, anders had ik er een om mijn oren gekregen, zo snel dwalen mijn gedachten altijd af. Van Thailand dus terug naar de Neteldieren. Gelukkig weet Peter het onderdeel voortplanting van de bijzondere onderwaterdieren altijd sprankelend te vertellen. Iedereen is weer alert en op zijn hoede. Want de vorige specialty mochten Martin en Marco uitbeelden hoe zeenaaktslakken paren. Niemand heeft zin uit te beelden hoe de voortplanting van de kwal verloopt. Tja, volgens Peter hebben biologen een obsessie voor voortplanting, want dat geeft uiteraard de meeste informatie over het voortbestaan van de soorten.
Voortplanting
De kwallen & hydropoliepen hebben een heel bijzondere cyclus. Kwallen kennen een geslachtelijke voortplanting: een eicel en zaadcel versmelten (zygote) en dat leidt tot hydropoliepen. De hydropoliepen op hun beurt kennen weer een ongeslachtelijke voortplanting: ze doen aan zelfproductie en die lijdt uiteindelijk weer tot kwalletjes. Ja en dan volgt de vraag ‘Wat was er eerder; het ei of de kip, de poliep of de kwal’. Hoofdbreker! Maar niet voor onderwaterbiologen, want met DNA onderzoek is bewezen dat de poliep er veel eerder was dan de kwal. Na zo’n hoofdbreker is het gelukkig tijd voor pauze en een bak koffie. Zelfs tijdens de koffie laat Peter ons nog versteld staan door zijn enorme kennis, en enorme drive om deze met ons te delen.
Sorry mijnheer van H.
Goh, als ik zo’n bevlogen leraar op de middelbare school had gehad, had ik biologie vast niet laten vallen als vak. Mijn leraar had toen hele grote brilglazen en vertelde altijd alleen maar over planten. Als tienermeisje wilde je toch meer en spannendere verhalen. We hadden toen nog echt geen internet waarop je alle wijsheid over bijvoorbeeld voortplanting kon halen. Mijn broer zei altijd over die leraar: ‘ Als hij over de voortplanting moet doceren, beslaan zijn brillen glazen’. Sorry mijnheer van H, het zal vast ook wel aan mijn eigen interesses toen hebben gelegen.
De kont is ook wel de mond
Na de pauze gaan we verder met ‘Eten en Soorten’. Anemonen, een neteldierensoort, kenmerken zich door opportunistisch eetgedrag. Ze proppen alles wat voorbij komt (tegen ze aan stoot) naar binnen en merken dan later wel of het lekker of überhaupt eetbaar is. Peter toont ons enkele hilarische foto’s die dit gedrag etaleren. Een anemoon die een poot van een krab naar binnen propt, of een anemoon die een veel grotere worm probeert te verorberen. Anemonen hebben ook slechts één in- en uitgang. Dus wat ze eerst naar binnen proppen, verlaat via hetzelfde gat als restjes. Oftewel ‘De kont is ook wel de mond’.
Nijntje-kreefjes & Michelin-mannetjes
Anemonen zijn prachtige dieren die in veel soorten en kleuren juist ook in Nederlands water zijn te zien. Het verwarrendste van deze, ook wel bloemdieren genoemd, zijn de namen. Wat te denken van ‘dahlia, margrietje, zonneroosje of anjelier’. Als het gaat om soorten kunnen we een weekend vullend programma volgen en dat geldt eigenlijk voor alle aspecten aan de neteldieren. Wat een fascinerende diersoort! Als uitsmijter smelt ik uiteraard bij de Nijntje-kreeftjes en niet te vergeten de Michelin-mannetjes. Maar….even voor de goede orde. Dit zijn geen neteldieren, maar juist vijanden van de neteldieren. Michelin-mannetjes (zeespinnen) eten bijvoorbeeld graag Anjelieren als diner.
Je hoeft helemaal niet diep en ver te duiken om onderwaterleven te zien
Pffft Peter, ik hoop dat ik gisteravond goed heb opgelet. In elk geval heb ik genoten van de uitleg en heb ik weer wat opgestoken van het onderwaterleven. Want dat maakt het duiken nog leuker en interessanter. En mooi meegenomen om al dat moois te zien. Je hoeft helemaal niet diep en ver te duiken om onderwaterleven te zien. Juist in het ondiep en op de vierkante meter valt er zo veel waar te nemen. Dus schaf een goede onderwaterloep aan en geniet. De avond eindigt toch met een triest tintje: de klimaatverandering. En de klimaatverandering zien we als duiker in Nederlands water wekelijks.
In de Grevelingen is beneden de 10 meter nauwelijks leven en is er vooral grijze schimmel te zien. Helaas is hierdoor ook het dodemansduim (koraal) bijna volledig verdwenen uit de Grevelingen en de Oosterschelde. Kortom, moment voor bezinning en actie. Uiteindelijk fietsen we tevreden naar huis en hebben we zin in de volgende duik die alweer gepland staat.